Dosyalar
Hz. Peygamber ve Çocuk
 

Ulu'l Azm Peygamberlerin Ortak Yönleri

8 Ocak 2010 Cuma Hz. Muhammed / Peygamberliği


Azim; bir işin icrasına ve yerine getirilmesine kalbi kesinlikle bağlamak yahut iradede sabır ve sebat ile maksadı takip ve gayret sarf etmek, ısrarla istemek, yemin etmek, herhangi bir işi yapmaya niyet etmek, sıkı bir şekilde emretmek, zoru başarmaya karar vermek ve yapılacak işi ciddiye almak manalarına gelir.

Azim kelimesi hadislerde de yaklaşık aynı anlamlarda kullanılmaktadır. Kesin kararlılık ve bir şeyi ısrarla istemek manasına gelmek üzere Hz. Peygamber; "Sizden herhangi biriniz duasında; Allah'ım! Dilersen beni bağışla! Dilersen bana merhamet eyle! Dilersen bana rızık ver demesin. İsteğini (duasını) « Beni bağışla, bana merhamet et, bana rızık ver, gibi.» kararlılık ve kesinlik ifadeleriyle ortaya koysun. Çünkü Allah dilediği her şeyi yapar, O'nu zorlayacak hiçbir kuvvet yoktur." buyurmaktadır.

Ulu'l Azm da, Allah'ın kendilerinden yerine getirilmesini istediği şeylerde kararlılık, sabır ve gayret gösteren peygamberler demektir.

ULU’L AZM PEYGAMBERLER KİMLERDİR ?

Image

Allah'ın Rasûlleri arasında  ulu’l azm diye tavsif edilen ve bu sıfatla anılanların, diğerlerine göre farklı bazı özelliklere sahip oldukları anlaşılmaktadır. Bu gruba dahil olan peygamberlerin, hem sayıları hem de kim oldukları konusunda görüş farklılıkları olmakla beraber "Ulu’l Azm" peygamberlerin Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed olmak üzere,  beş peygamberden ibaret olduğu genel olarak kabul edilmiştir.

Kur'ân'da adı geçen peygamberlerin hepsinin, Allah tarafından kendilerine verilen bu kutsal görevi yerine getirmek amacıyla, fevkalade çaba ve gayret gösterdikleri muhakkaktır. Bu açıdan bakılınca hiç bir peygamberin diğerinden ayrı tutulmaması gerekir. Çünkü hepsi aynı gaye ile insanlığa yol gösterici olarak seçilmişlerdir. Özellikle Hz. Peygamber'in; "Ben Meryem oğlu İsa'ya dünya ve ahirette insanların en yakınıyım. Esasen peygamberler anaları farklı babaları bir kardeştirler. Dinleri birdir." hadisiyle, peygamberler arasında ayırım yapılmaması gerektiği noktasındaki tavrı dikkate şayan olup, peygamberlik müessesesini ve semavi dinleri değerlendirirken bu hususun mutlaka dikkate alınması gerekir.

Bu konuda dikkatlerden uzak tutulmaması gereken bir husus daha var ki o da; peygamberlerin gönderildikleri zaman, toplum ve yerine getirmeleri gereken görevin boyutlarının farklılığıdır. Özellikle bazı peygamberler hakkında Allah'ın Ulu’l Azm ifadesini kullanması bu açıdan önemlidir. İşte bu noktada insanlık âleminin dönüm noktalarında gönderilen ve bazı yönleriyle diğer peygamberlerden farklı özellikleri bulunan peygamberler, Ulu’l Azm peygamberler olarak vasıflandırılmıştır.

 

ULU’L AZM PEYGAMBERLERİN ORTAK YÖNLERİ

1-Kur'ân da adı geçen seçkin ailelere mensup olmaları

Image

Âl-i İmran sûresinde: "Allah, birbirinden gelme nesil olarak Adem'i, Nuh'u, İbrahim ailesi ile İmran ailesini seçip âlemlere üstün kıldı. Allah işiten ve bilendir." buyurulmaktadır. Her ne kadar bu âyette Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed açıkça zikredilmese de bu peygamberlerin; Hz. İbrahim'in oğulları, Hz. İsmail ve Hz. İshak'ın soyundan gelmiş olmaları ile Yahudi, Hıristiyan ve Müslümanların, Hz. İbrahim'i ataları kabul etmeleri, onların da bu âyetin kapsamına girdiklerini göstermektedir.

Yine Hz. Nuh'un soyunun kalıcı kılındığı ile Hz. İbrahim'in de, onun soyundan geldiği âyetlerde şöyle belirtilmektedir; "Biz yalnız Nuh'un soyunu kalıcı kıldık. Sonradan gelenler için de ona iyi bir nam bıraktık. Şüphesiz İbrahim de onun (Nuh'un) milletinden idi..."

Adem’den sonra insan neslinin devamında Hz. Nuh'un önemli bir yerinin olduğu tartışmasız kabul edilir. Adem'in soyundan gelen bu peygamberlerden beş tanesi için "Adem oğlunun en seçkini beş kişidir; Nuh, İbrahim, Musa, İsa ve Muhammed'dir." denilmektedir. Ayrıca, aralarında uzun asırlar geçmesine rağmen, tevhid itikadının esaslarında Hz. İbrahim'in Hz. Nuh'a bağlı olduğu kaydedilmiştir.


"Andolsun ki biz, Nuh'u ve İbrahim'i gönderdik, Peygamberliği de Kitab'ı da onların soyuna verdik. Onlardan (insanlardan) kimi doğru yoldadır, içlerinden birçoğu da yoldan çıkmışlardır."

2-Kendilerinden sağlam söz alınmış olmaları

Image

Yüce Allah, Kur'ân-ı Kerim'de özellikle Ulu’l Azm peygamberlerden haber vererek; onlardan Allah'ın dinini yayma ve risaletini tamamlama, yardımlaşma ve ittifak konusunda ahit ve misak aldığını bildirmiş ve şöyle buyurmuştur:

"Hani biz peygamberlerden söz almıştık; senden, Nuh'tan, İbrahim'den, Musa'dan ve Meryem oğlu İsa'dan da. (Evet) Biz onlardan pek sağlam bir söz aldık." âyetin devamında "Allah bu sözü, doğruları doğruluklarıyla sorumlu kılmak için aldı. Kafirler için de acıklı bir azap hazırladı." buyurulmaktadır.

Şüphesiz Allah bütün peygamberlerden, peygamberliği kabul ile dine davet ve Allah'ın emirlerini tebliğ ve icra etmeye yeminle söz almıştı. Onlar da bu sözü vermişlerdi. Fakat özellikle bu beş peygamberin ismen zikredilmesi, onların Ulu’l Azm peygamberlerden olduklarını vurgulamak içindir. Ayrıca Hz. Peygamber’in hepsinden önce sayılması, O'nu yüceltmek ve Ulu’l Azm peygamberlerin de en başta geleni olduğunu belirtmek içindir. Çünkü O, peygamberlerin sonuncusudur. Nübüvvet zincirinin son halkasını teşkil etmektedir.

3-Hepsinin rasûl olarak görevlendirilmeleri

Image

Adı geçen bu beş peygamber, kendilerine peygamberlik ve kitap verilmiş olmalarından dolayı hem nebî, hem de rasûldurler. Yukarıdaki hadiste de geçtiği gibi Hz. Peygamber, Hz. Nuh'u, “ilk rasûl” şeklinde vasıflandırmıştır. Yaygın kanaate göre; sadece kendisinden önceki bir peygamberin kitap ve şeriatını devam ettiren peygamber "nebî", kendisine yeni bir kitap indirilen ve yeni bir din tebliğ eden peygamber ise hem "nebî", hem de "rasûl" dur. Yani rasûl ile nebî arasında fark vardır. Rasûl kendisine şeriat verilen kimse olup bunu tebliğ ederken karşı çıkana harp ilan ve bir nevi devlet idaresi vazifesini de elinde bulunduran ve ahkamı fiilen tatbik eden kimsedir. Nebî ise tebliğ ettiği hususlara karşı koyanlarla harb etmez. Sadece tebliğ ve ikaz ile iktifa eder.

Bu peygamberlere, risalet görevi ile birlikte kitap verildiği âyetlerde şu ifadelerle belirtilmiştir.

"Andolsun ki biz, Nuh'u ve İbrahim'i gönderdik, Peygamberliği de Kitab'ı da onların soyuna verdik. Onlardan (insanlardan) kimi doğru yoldadır, içlerinden birçoğu da yoldan çıkmışlardır."

"O'na İshak ve Yakub'u bağışladık. Peygamberliği ve Kitapları, O'nun soyundan gelenlere verdik. O'nu dünyada mükafatlandırdık: şüphesiz ahirette de salihler zümresindendir."

"...Oysa İbrahim soyuna Kitab'ı ve hikmeti verdik ve onlara büyük bir hükümranlık bahşettik." Ayrıca Hz. İbrahim kendi neslinden gelenlere peygamberlik ve Kitap verilmesi için dua da etmiştir. Onun; "Ey Rabbimiz! Onlara, içlerinden Senin âyetlerini kendilerine okuyacak, onlara Kitap ve hikmeti öğretecek, onları temizleyecek bir peygamber gönder. Çünkü üstün gelen, her şeyi yerli yerince yapan yalnız Sensin." lafızlarıyla yaptığı duanın kabul edildiği de malumdur. Aynı şekilde Kitap ve hikmet Hz. Peygamber'e de verilmiştir. Yine Hz. İsa'ya hikmet, Tevrat ve İncil öğretilmişti. Ulu'l Azm peygamberler arasında ismi geçen rasûllerden Hz. Musa'ya da Kitap verildiği âyetlerde belirtilmektedir.

Kur'ân-ı Kerim'in birçok âyetinde konu ile ilgili verilen bu bilgilere ilaveten, Hz. Nuh ve Hz. İbrahim'in diğer Ulu’l Azm peygamberlerden farklı olan özellikleri şu âyette belirtilmektedir: " Andolsun ki Biz, Nuh'u ve İbrahim’i gönderdik, peygamberliği de Kitab'ı da onların soyuna verdik. Onlardan (insanlardan) kimi doğru yoldadır; içlerinden birçoğu da yoldan çıkmışlardır." Bu âyette Hz. Nuh ve Hz. İbrahim'in ismen zikredilmesi önemli bir husustur. Çünkü bu iki peygamber, kendi zamanlarında yaşadıkları olaylar ve kendilerinden sonrası için bıraktıkları izler vesilesiyle, insanlık tarihinin belirli zaman dilimlerinde ortaya çıkan iki önemli şahsiyet, iki köşe taşı durumundadırlar. Bunlardan Hz. Nuh, kendi adıyla beraber anılan tufan hadisesini yaşamış biri olarak, bir ölçüde ikinci Adem gibi telakki edilmiştir. Tufandan sonra çeşitli milletlerin Hz. Nuh'un oğulları Ham, Sam ve Yafes'in soyundan geldikleri bilinmektedir. Bu durum Hz. Nuh'un insanlık tarihi içindeki yeri ve öneminin algılanabilmesi bakımından önemlidir. Aynı şekilde Hz. İbrahim de Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam gibi üç büyük din mensuplarının atası sayılmaktadır.


"O peygamberlerin bir kısmını diğerlerinden üstün kıldık. Allah onlardan bir kısmı ile konuşmuş bazılarını da derece derece yükseltmiştir. Meryem oğlu İsa'ya açık mucizeler verdik ve onu Ruhu'l-Kudüs ile güçlendirdik."

4-Şeriat sahibi olmaları

Image

Ulu’l Azm peygamberlerin en önemli ortak özelliklerinden birisi de, onların aynı zamanda şeriat sahibi olmalarıdır. Bu husus bir âyette şöyle ifade edilmiştir.

"Dini ayakta tutun ve onda ayrılığa düşmeyin." diye Nuh'a tavsiye ettiğini, "Sana vahyettiğimizi, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya tavsiye ettiğimizi Allah size de din kıldı. Fakat kendilerini çağırdığın bu (din), Allah'a ortak koşanlara ağır geldi. Allah dilediğini kendisine peygamber seçer ve kendisine yöneleni de doğru yola iletir." Bu âyette ilk olarak Hz. Nuh, sonra da Hz. Muhammed zikredilmiştir, peşinden bu iki peygamber arasında yer almış Ulu'l Azm peygamberlerden İbrahim, Musa ve İsa'nın isimleri sıralanmıştır. Nitekim Ahzab sûresinin 7. âyetinde de bu peygamberlerin isimleri birlikte verilmişti. Yukarıdaki âyette anlatılmak istenen; bütün peygamberlerin getirdikleri dinlerin, yalnız Allah'a kulluk etmek ve O'na hiçbir şeyi ortak koşmamak noktasında birleştikleridir. Bu gerçek, Kur'ân'da:

"Senden önce hiçbir rasûl göndermedik ki ona; 'Benden başka ilah yoktur; şu halde Bana kulluk edin' diye vahyetmiş olmayalım." şeklinde belirtilmiştir. Hz. Peygamber de: "Esasen peygamberler babaları bir kardeştirler, anaları ayrı ayrıdır, dinleri birdir." buyurmak suretiyle aynı gerçeğe işaret etmiştir. Yani aralarındaki ortak kader sadece, eşi ve ortağı olmayan Allah'a ibadet etmektir. Peygamberlerin hepsi de zamanındaki din bozukluklarını düzeltmek için insanları tevhide davet etmiştir. Her birinin zamanına göre şeriatlarının füruatında diğerini nesh eden çeşitli hükümler bulunmakla beraber, ümmet-i Muhammedi şeriat yapılan bu asılda, bu İslam esasında hepsi müttefiktir.

5-Allah'ın bazı yönlerden kendilerine üstünlük vermesi

Image

Bakara sûresi'nin 253. âyetinde bir kısım peygamberlerin diğerlerine nazaran -kemal ve fazilet yönünden- daha üstün yaratıldığı ve kendilerine bazı meziyetlerin verildiği şu şekilde belirtilmiştir:

"O peygamberlerin bir kısmını diğerlerinden üstün kıldık. Allah onlardan bir kısmı ile konuşmuş bazılarını da derece derece yükseltmiştir. Meryem oğlu İsa'ya açık mucizeler verdik ve onu Ruhu'l-Kudüs ile güçlendirdik."

"Rabbin göklerde ve yerde olan herkesi en iyi bilendir. Gerçekten biz, peygamberlerin kimini kiminden üstün kıldık; Davud'a da Zebur'u verdik."